خرما شاهانی
یکی دیگر از خرماهای بسیار پر طرفدار و البته شناخته شده در ایران خرما شاهانی است که تقریبا مردم ایران و بخصوص آن دسته از افرادی که خرما در سبد غذایی آنها همیشه قرار داشته و شناخت نسبی نسبت به خرما و برخی از انواع آن دارند به خوبی آن را می شناسند . خرما شاهانی کشیده و با نوک باریک است و اغلب در رنگ قهوه ای روشن دیده می شود هر چند رنگ قهوه ای تیره و کمی مایل به زرد آن نیز وجود دارد. خرمای شاهانی را با نام های دیگری نیز در ایران می شناسند که عمدتا به نام شاونی در میناب و یا شونی در جهرم و فیروز آباد و یا حتی به نام خورک شانی در شهر های جنوبی مانند بندر عباس و یا حاجی آباد هم شناخته می شود.
خرما شاهانی هر چند در شهرهای متنوعی در ایران نخل آن دیده می شود و کشت می شود ولی خواستگاه اصلی آن را باید استان فارس و بخصوص شهر جهرم دانست. بیش از ۹۵ درصد از نخل های خرما که در شهرستان جهرم به بار می نشینند و کشت می شوند و از نوع خرمای شاهانی هستند. خرما شاهانی از دسته خرماهای مرطوب تلقی می شود که البته بصورت نیمه مرطوب و خشک هم برداشت می شود. این خرما شیرینی زیادی دارد و ارزش غذایی بالایی نیز برای آن برشمرده اند و از خرماهای پر فروش در داخل ایران محسوب می شود. بعضا این خرما بصورت خارک مصرف می شود و خارک آن نیز کاملا شیرین است و گسی خاصی ندارد. خرما شاهانی البته فروش جهانی و صادرات زیادی هم دارد و به همین دلیل همواره تقاضای خارجی نیز داشته است. این خرما را عمدتا در همان استان فارس و شهر جهرم با بسته بندی معمول خرما یعنی در کارتن های ۲ تا ۱۰ کیلویی بسته بندی و نهایتا به بازار عرضه می کنند. عمده صادرات این نوع خرما را می توان به کشورهای همسایه بر شمرد اما خوشبختانه در سال های اخیر میزانی از این خرما نیز به کشورهای اروپایی و آمریکایی هم صادر شده است. فصل برداشت خرما شاهانی پاییز است. بعد از برداشت خرما بسیاری از صنعت گران در این حوزه آنها را فورا بسته بندی و به به فروش می رسانندو خوشبختانه این خرما را می توان در مدت زمان چندین ماه هم در انبارها سر پوشیده به خوبی نگهداری کرد.
انواع خرما شاهانی
بصورت کلی تنوع خرما شاهانی به دسته های مختلفی تقسیم نمی شود. منظور اینکه خرما شاهانی همان خرمای تعریف شده با شکل و شمایل قهوه ای رنگ و کمی تیره و یا روشن تر ، با خاصیت یکسان و دارای طعم یکسان است. تنها وجه تمایز خرما شاهانی را می توان اندازه و یا حجم هر عدد خرما دانست. این خرما ها را بعضا با همین معیار دسته بندی می کنند و به نام درجه یک و درجه دو می شناسند . منظور از درجه یک همان خرمای بزرگتر است که البته در برخی از شرکت ها نوع سالم تر آن را نیز شامل می شود . منظور از نظر له شدگی و یا مرغوبیت ظاهری است. نوع درجه دو کمی ابعاد و حجم کوچکتری دارد و ممکن است بسته بندی آن نیز متفاوت باشد. از این رو نباید با استناد به نوع درجه یک و دو و یا نوع بسته بندی محصول خرما شاهانی بین انها تفاوت زیادی قائل شد. هر چند ذکر این نکته خالی از لطف نیست که این خرما در استان فارس عمدتا و بعضا در استان کرمان کشت می شود و نوع آب و هوا در کیفیت این خرما تاثیر گذار می تواند باشد. به همین دلیل اغلب اعتقاد دارند خرما شاهانی جهرم از بهترین نوع خرما شاهانی در ایران است.
فروش خرما شاهانی
خرما شاهانی همانگونه که توضیح داده شد در فصل پاییز برداشت می شود و معمولا در همان فصل به فروش می رسد. نخل خرما شاهانی محصول زیادی می دهد و از درختان پر بار خرما محسوب می شود. بعد از برداشت محصول در کارخانه های مخصوص بسته بندی ابتدا کار سورسینگ یا جداسازی انجام می شود و بعدا این خرما در بسته بندی ها ۲ ، ۳ و گاها ۵ و حتی ۱۰ کیلویی برای فروش های خارجی بسته بندی می شود که عمدتا در کارتن کار بسته بندی انجام می شود. هزاران تن از خرمای شاهانی هر ساله وارد بازارههای داخلی و خارجی می شود و برخی از مشتریان از قبل اقدام به سفارش این محصول می کنند . اصلی ترین بازار این خرما و یا بازار پیک خرما شاهانی در کشور ما و کشورهای مسلمان همسایه عمدتا ماه مبارک رمضان می باشد. هر چند طیف صادراتی مشخصی از این محصول نیز به کشورهای آمریکایی و اروپایی صادر می شود.
در خود شهرستان جهرم استان فارس بعضا این خرما بصورت عمده نیز به فروش می رسد . البته این خرما تنها برای مصارف خوراکی و یا خوردن خود خرما استفاده نمی شود. از این خرما شیره گرفته می شود و یا از محصولات فراوری شده آن نیز استفاده می شود . بعضا خرما بصورت خارک و یا بصورت خرد شده و یا له شده نیز برای تامین شیرینی برخی از محصولات تولیدی طبیعی نیز به کار می رود .
البته باید یاداور شد که خرما شاهانی قند به نسبت بالایی دارد . هر چند این قند طبیعی است و ضررهای قند مصنوعی را ندارد اما با این وجود باید در مصرف بیش از اندازه آن هم احتیاط شود.
قیمت خرما شاهانی هر ساله و بر اساس مصوبه اتحادیه خرما فروشان در استان فارس تعیین می شود. معمولا پارامترهایی مانند میزان عرضه و تقاضا و یا برداشت محصول و البته عوامل اقتصادی و نرخ ارز در قیمت خرما تاثیر گذار است. خوشبختانه با ورود تکنولوزی به حوزه فعالیت بسیاری از شرکت های فروش خرما دست بسیاری از واسطه ها از این بازار حذف شده و این باعث شده تا قیمت تمام شده واقعی تری در بازار خرما از جمله بازار خرما شاهانی وجود داشته باشد.
خواص و ویژگی های خرما شاهانی
همانگونه که توضیح دادیم خرما شاهانی از دسته خرماهایی است که هم بصورت مرطوب و نیمه مرطوب برداشت می شود و حتی خارک آن نیز موجود است. این خرما در شرایط طبیعی حدود ۴۰ میلی متر طول و ۱۸ میلی متر عرض دارد. . شباهت زیادی به خرما ربی دارد و بعضا با این خرما اشتباه تشخیص داده می شود هر چند به راحتی با دیدن رنگ قهوه ای این خرما و شکل باریک تری که به نسبت خرما ربی دارد می توان آنها را از هم تشخیص داد. خرما شاهانی سرشار از مواد معدنی ، آهن و منیزیم است و در طب سنتی به عنوان دارویی آرام بخش و تنظیم کننده ضربان قلب شناخته می شود.
بر خلاف تصور برخی از مصرف کنندگان خرما شاهانی کلسترول بالایی ندارد و باعث تنظیم کلسترول مثبت خون می شود. به دلیل داشتن آهن فراوان خون ساز است و برای افرادی که دچار کم خونی هستند بسیار مفید است. ضمن اینکه به دلیل فیبر بالایی که دارد برای معده و دستگاه گوارشی نیز مفید است.
