آشنایی با انواع هندوانه
هندوانه گیاهی است که بومی مناطق گرم آفریقا می باشد . هندوانه در قرن شانزدهم وارد قاره اروپا شد . این گیاه یک ساله و علفی است ، سیستم ریشه ای این گیاه قوی و کامل است و از ریشه های فرعی و تارهای کشنده تشکیل شده است. قطر ریشه اصلی در قطور ترین قسمت آن ۱ تا ۵٫۱ سانتیمتر است. ریشه هندوانه به صورت عمقی رشد می کند و در بعضی خاکها تا عمق ۱ متر هم پیش می رود. سیستم ریشه ای این بوته ۷ تا ۱۰ مترمکعب حجم خاک را فرا می گیرد.
ساقه هندوانه خزنده (طول شاخه های خزنده آن شاید به ۴ تا ۵ متر برسند) نازک و طویل با مقطع پنج ضلعی مدور و کرک دار است . همچنین از ساقه های اصلی نیز ساقه های فرعی منشعب می شود.
برگهای هندوانه قلبی شکل با بریدگی های عمیق و به رنگ سبز خاکستری با دمبرگهای طویل و بدون گشوارک است.
هندوانه دارای ارقام بسیار متنوعی است که از نظر اندازه ، شکل میوه ، رنگ گوشت میوه و طول دوره رشد متفاوت می باشند. از زمان های بسیار قدیم انواع مختلف هندوانه را به دو دسته تقسیم می کردند :
۱- هندوانه های پوست نازک
۲- هندوانه های پوست کلفت
انواع پوست نازک بیشتر برای مصارف محلی و مرکز فروش نزدیک به محل تولید کشت می شود ، انواعی که دارای پوست کلفت می باشند قابل حمل به نقاط دور و نزدیک بوده و نگهداری آن در انبار آسان تر است.
تقسیم بندی دیگر ارقام بر اساس زودرس ، میان رس و دیررس می باشد.
مهمترین ارقام موجود هندوانه در ایران عبارتند از:
– قرق
– خانمی
– شریف‌آباد
– محبوبی
– پوست سفید همدان
ارقام خارجی ( بیشتر انواع آمریکایی) هندوانه که کشت بعضی از آنها در ایران نتایج خوبی داشته عبارتند از :
– چارلستون گری (در ایران معروف به هندوانه مهندسی) Charleston Gray
– بلاک دایموند Black Diamond
– دیکیس کوئین Dixie Queen
– فرفاکس Fairfax
– چیلیان بلاک Chilean Black
در حال حاضر دو نوع هندوانه را در بازار ایران می توانید پیدا کنید :
– هندوانه گرد راه راه
بذر این نوع هندوانه را از آرژانتین وارد کرده اند. در صورت کاشت ۱۰ تن محصول می دهد. این هندوانه پوست کلفت و تخم ریز دارد.
– هندوانه های بیضی شکل سفید (هر چه آفتاب کمتری به آن تابیده شود، پوست آن سبز تر است).
بذر این نوع هندوانه به بذر مکه ای مشهور است و در صورت کاشت هر یک کیلو از آن ۵۰ تن محصول به دست خواهد آمد.
ناگفته نماند که کیفیت خاک هم در میزان و کیفیت محصول نقش بسیار مهمی دارد.
نوع خاصی از هندوانه که در قدیم خیلی کشت می شد و امروز خیلی کمتر کاشته می شود هندوانه دیم (محبوبی) است.
این نوع هندوانه نسبت به انواع دیگر، شیرینی و قرمزی چندانی ندارد ولی تخم هایش فوق العلاده درشت و پرمغز است و فقط آن را به خاطر تخم هایش می کارند.
تخمه ژاپنی که از مغازه خریداری می کنیم دو نوع است :
۱- تخمه جابونی ، که به نام روستای جابان که قبلا در آن جا کشت می شده معروف است و اندازه تخم ها ریز می باشند.
۲- نوع ژاپنی ، بذر این نوع هندوانه از ژاپن آمده و اندازه آن درشت تر می باشد. اما به اشتباه هر دو نوع این تخمه ها را تخمه ژاپنی می نامند.
انواع هندوانه خارجی
از بین ارقام هندوانه خارجی نوع آمریکایی آن که به نام چارلستون گری (Charleston Gray ) که همان هندوانه دستکاری شده سفید چارلستون می باشد محبوبیت بیشتری دارد.
شکل بیضی هندوانه چارستون و استحکام قشر بیرونی آن جابه جاییش را آسان می سازد.
با انواع شرایط آب و هوایی مختلف سازگار می باشد. در برابر بیماری هایی مثل تاول سیاه و پژمردگی های قارچی مقاوم می باشد.
امروزه تقریبا تمامی گونه های تجاری هندوانه در تبار خود دارای تعدادی چارلستون گری هستند.
کشت این نوع هندوانه اکنون رایج است و به مقدار فراوان وجود دارد بطوریکه تقریبا نیمی از هندوانه های موجود در بازار را شامل می شود.
خصوصیات هندوانه چارلستون گرس و دیگر هندوانه های خارجی که گرد ، قرمز و زرد و کوچک تر از چارلستون گری می باشد در جدول زیر شرح داده شده است :
امروزه بذر ها فقط از سه روش اصلاح می شوند:
۱- در محیط طبیعی و گرده افشانی آزاد
۲- از طریق هیبریداسیون (دو رگ گیری)
۳- از طریق دستکاری ژنتیکی
بذر آزاد گرده افشان یا استاندارد چیست؟
بذرهای آزاد گرده افشان (OP) یا ارقام استاندارد، بذرهایی هستند که به طریق تصادفی و طبیعی به کمک باد، حشرات و پرندگان گرده افشانی شده اند و در نتیجه منجر به گیاهانی می شوند که به صورت طبیعی دارای تنوع هستند. ذخیره کردن بذرهای استاندارد قدیمی ترین روش برای تولید بذر است.
کشاورزان از زمانی که به کشت و کار پرداخته اند به دقت ارقامی که دارای ویژگی های مفیدی (همانند مقاومت به خشکی یا عملکرد بالا) بوده اند را انتخاب کرده اند.
تمامی این بذرها به صورت آزاد گرده افشانی شده اند، بنابراین می توان بذرهای آنها را ذخیره و به نسل های بعد انتقال داد.
تعداد زیادی از گیاهان زراعی و سبزیجات از این روش از اجداد خود انتخاب و اصلاح شده اند.
بذر هیبرید چیست؟
در حقیقت روش های دورگ گیری امروزی، به اصلاح گیاهان مقاوم به خشکی و آفات در جهت سازگاری به شرایط اقلیمی در حال تغییر کمک می کند.
امروزه بیشتر بذرهای هیبرید از روش های کم هزینه در مزارع و گلخانه ها تولید می شوند که نیازمند تکنولوژی بالایی نیستند.
همچنین تعدادی از بذرهای هیبرید نیازمند تکنولوژی های بالا و در آزمایشگاه ها تولید می شوند. اما هیبرید ها هیچوقت از مرز های گونه ای عبور نمی کنند.
در واقع بذرهای هیبرید حاصل تلاش هوشمندانه اصلاح گر در جهت استفاده از ذخایر ژنتیکی گونه های گیاهی برای تولید ارقامی است که حاصل تجمع ویژگی های مطلوب ژنتیکی می باشد.
این ویژگی های مطلوب به کمک پدیده ای به نام هتروزیس یا قدرت هیبرید منجر به تولید گیاهانی می شود که از نظر ویژگی های خاص برتر از والدین خود هستند.
بذرهای هیبرید به دلیل ایجاد تفرق ژنتیکی که در نسل های بعد ایجاد می کند اگر بذر گیری شوند و در نسل بعد کشت شوند همانند والد خود نمی شوند و گیاهان به شدت مختلف خواهند بود.
در نتیجه برای تهیه بذر هیبرید باید برگردید به منبعی که بذرها را از آنجا تهیه کرده اید و دوباره تهیه کنید لذا کشاورزان هرساله می بایست نسبت به خرید بذر اقدام کنند.
بذر تراریخته (GMO) چیست؟
بر خلاف بذر های هیبرید و استاندارد، تکنولوژی GMO اجازه می دهد که پا را فراتر از مرزهای گونه ای بگذاریم. امروزه با استفاده از تکنولوژی های پیچیده و گران قیمت آزمایشگاهی (همانند رترو ویروس و تفنگ ژنی) می توانیم DNA گونه هایی را دستکاری و ادغام کنیم که هیچوقت طبیعت قادر به انجام آن نیست. همانند ادغام کردن ژنها از موجودات مختلف در شرایط آزمایشگاهی که مشهور به تکنولوژی DNA نوترکیب است و موجود تولید شده به نامهای تراریخته (ترنس ژنیک) یا مهندسی ژنتیکی شده خوانده می شوند.
برای مثال ذرت تراریخته تولید شده توسط شرکت مونسانتو حاوی ماده ژنتیکی باکتری Bt است که کرم اروپایی ذرت را از طریق ایجاد حفره در دیواره روده آن از بین می برد. این بدان معناست که هر سلول ذرت تراریخته حاوی DNA باکتری است.
با اینکه کمپانی های بیوتکنولوژی ادعا می کنند که Bt در طی هضم در بدن انسان از بین می رود اما امروزه دیده شده است که سم حاصل از Bt در دستگاه گردش خون انسان ها دیده شده است.
بطور کلیانواع هندوانه از نظر نحوه گرده افشانی به سه دسته کلی تقسیم می شوند :
۱- ارقام آزاد گرده افشان.
۲- ارقام هیبرید F۱ :
رقم هیبرید در واقع اشاره به بذر F۱ دارد که از راه مستقیم از تلاقی دو والدی که از نظر ژنتیکی متفاوت هستند، تولید می گردد. در این ارقام، صفات کیفی و مفید هر دو والد با هم ترکیب شده و منتج به پدیده ای به نام نیروی هیبریدی (Hybrid vigor ) یا Heterosis (برتری هیبرید نسبت به والدین) می گردد.
۳- ارقام تریپلوئید :
این ارقام نیز با تکنیک خاصی تولید شده و تنها تحت شرایط خاص گلخانه ای و در دمای بالا قادر به جوانه زنی هستند.
تعداد کروموزوم های طبیعی در بیشتر موجودات زنده به صورت دیپلوئید یا ۲n)) است. هندوانه معمولی بذر دار نیز یک دیپلوئید با ۲۷ کروموزوم است. در صورتیکه هندوانه بدون بذر یک تریپلوئید (۳n) است که از لحاظ جنسی عقیم میباشد. گیاه تریپلوئید از تلاقی یک گیاه دیپلوئید به عنوان والد پدری و یک گیاه تتراپلوئید (۴n) به عنوان والد مادری حاصل میشود. بنابراین یکی از گامهای اساسی در تولید هندوانه تریپلوئید ایجاد یک گیاه تتراپلوئید به عنوان والد مادری است.
در جدول زیر خصوصیات کلی انواع هندوانه هیبریدی شرح داده شده است:
