قارچ دنبلان / Truffle

قارچ دُنبَلان ( ترافل ) نوعی قارچ خوراکی گران‌قیمت و کمیاب است. این قارچ در گونه‌های مختلف به رنگ‌های قرمز تیره ، خاکستری ، سفید ، بنفش و سیاه یافت می‌شود ولی لذیذترین نوع آن دارای پوستهٔ سیاه رنگ است. دو نوع سیاه و سفید این قارچ گران‌قیمت‌ترین قارچ‌های دنبلان زیرزمینی هستند. بیش‌ترین میزان مصرف قارچ دنبلان در رستوران‌ها ، صنایع غذایی ، تهیهٔ انواع سس‌ها و روغن‌های معطر و نیز داروسازی است. سر آشپز معروف فرانسوی ، ژان آنتلم بریلا-سوارین ، دنبلان را الماس آشپزخانه لقب داده‌است.

قارچ دنبلان، که در عمق تقریباً ۳۰ سانتیمتری و در مجاورت ریشهٔ گیاهان رشد می‌کند ، شکلی شبیه به سیب زمینی دارد و اندازهٔ آن از یک فندق تا اندازهٔ یک پرتقال می‌باشد . دنبلان به حالت طبیعی در بسیاری از مناطق معتدل دیده می‌شود و آن‌ها را به وسیلهٔ سگ یا خوک و یا گراز تربیت‌شده پیدا می‌کنند.

قارچ های دنبلان یک نمونه از خوش مزه ترین و پرخاصیت ترین قارچ های زیرزمینی هستند که توانایی بسیاری در کاهش کلسترول خون انسان دارند . این قارچ ها ضمن کاهش کلسترول خواص دیگری هم در خود جای داده اند . کاهش قند و فشار خون ، ممانعت از به وجود آمدن بیماری های ناشی از باکتری ها و قارچ ها ، ضد سرطان و بیماری های انگلی و مهار تجمع پلاکت در خون . قارچ های دنبلان ضمن طعم و مزه ی خاصی که در خود گنجانده از لحاظ اجتماعی و اقتصادی هم بسیار مفید می باشند زیرا این قارچ ها به صورت طبیعی رشد می کنند .  زمان برداشت قارچ های دنبلان اوایل بهار و نیمه های زمستان می باشد . قارچ های دنبلان مملوء از پروتئین ، کربوهیدرات و فیبر هستند ، قارچ دنبلان کوهی یکی دیگر از قارچ های دنبلان محسوب می شود . دنبلان کوهی شامل ۴٫۷۶ درصد آب، ۱۸ تا ۲۰ درصد ماده ی خشک، ۴۰ تا ۶۰ درصد کربوهیدرات، ۲۰ تا ۲۷ درصد پروتئین، ۳ تا ۷ درصد لیپید ( چربی )، ۷ تا ۱۳ درصد فیبر خالص و ۷ تا ۹ درصد خاکستری می باشد . قارچ های دنبلان ضمن خواص بالا خواص دیگری هم دارد که در مرحله ی آزمایش می باشند و هنوز کامل به اثبات نرسیده اند به طورمثال: ویژگی های زیست شیمی و بیولوژکی. وجود کربوهیدرات ها در قارچ های دنبلان کوهی موجب شده که این قارچ های به مواد غذایی منحصر به فردی تبدیل شوند، غذایی که برای عملکرد دستگاه گوارش بسیار مفید است؛ بعضی از قارچ های دنبلان حاوی آمینواسیدهایی هستند که در پروتئین ها یافت می شود.

چندین گونه از قارچ‌های دنبلان در مناطق مختلف ایران رویش دارند. بیشترین نوع دنبلانی که در ایران جمع‌آوری می‌شود انواع دنبل بیابانی (Desert truffle) هستند به رنگ‌های قهوه ای یا سفید از جنس‌های ترفزیا (Terfezia) ، تیرمانیا (Tirmania) هستند که برداشت آنها از اواسط زمستان از مناطق جنوبی کشور مانند جنوب شیراز شهرهای فیروزآباد ، دشت کهنه لارستان ، زرین دشت (حاجی آباد) هرمزگان آغاز شده و تا اواسط اردیبهشت در سایر مناطق مانند آذربایجان ، زنجان و شمال خراسان ادامه دارد. قارچ دنبلان در بیشه‌های منطقه ارسباران ، مخصوصاً در نزدیکی‌های روستای دریلو به وفور یافت می‌شود.

همچنین در بخش یامچی در آذربایجان شرقی نیز بسیار یافت می‌شود . و از محصولات اقتصادی این منطقه می‌باشد. دنبلان‌های بخش یامچی دارای مرغوبیت بالایی هستند و بسیاری از اهالی شهر یامچی در خرید و فروش دنبلان حتی در بازارهای جهانی نیز نقش دارند ، از همین رو نیروهای انتظامی و ارگان‌های دولتی یامچی پیدا کردن دنبلان را توسط افراد غیربومی در فصل دنبلان ممنوع کرده‌اند.

قابل توجه است که دنبالان در زبان ترکی متورم معنی می‌دهد . بدین ترتیب که این قارچ در حین رشد خاک‌های بالای خود را اندکی بالا می‌آورد و اهالی از همین نشانه قارچ را پیدا می‌کنند. بعلاوه، همین نام با مسمی بر قدمت استفاده از این قارچ غذایی در منطقهٔ ارسباران دلالت می‌کند . جالب است اشاره کنیم که tuber ، ریشهٔ لاتینی کلمه Truffle، نیز تورم یا برآمدگی معنی می‌دهد. گونه‌ای از نادرترین قارچ‌های دنبلان کوهی جهان در برخی از مراتع شهرستان طارم استان زنجان شناسایی و در دانشگاه زنجان بررسی شده‌است. قارچ دنبلان کوهی با گیاهان مرتعی هم‌زیستی دارد و در سال‌های پر باران و فصل پاییز و نیز از اول اسفند تا نیمه اول فروردین رشد می‌کند. بیش از ۱۵ نوع پروتئین در این قارچ‌ها شناسایی شده‌است. اخیراً چندین گونه از نوع دنبلان های غیر بیابانی از جنس تیوبر (Tuber) به رنگ سیاه تابستانه مانند Tuber aestivum و سیاه پاییزه مانند Tuber brumale و Tuber macrosporum توسط محققین دانشگاه تربیت مدرس از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری، شناسایی و ثبت شده‌اند.

قارچ دنبلان از نظر تغذیه‎ای دارای بیش از ۱۵ نوع پروتئین و ویتامین است. در قارچ دنبلان هیچ نوع دستکاری ژنتیکی توسط انسان انجام نشده و کود شیمیایی در آن نیز به هیچ‎وجه بکار گرفته نشده است. دنبل جزء گران ترین و لذیذترین قارچ‎های خوراکی و دارویی جهان است. در میان مردم آذربایجان غربی

گروه دستچیده آماده خرید و فروش انواع دنبلان های سیاه و قرمز و سفید در سراسر ایرن (جمع آوری دنبلان های سیاه و قرمز و سفید از استان های آذربایجان شرقی، فارس، مازندران و گلستان). و تشخیص گونه دنبلان سیاه از دیگر گونه های ترافل جهت صادرات. همچنین دستچیده مجهز به سردخانه جهت نگهداری دنبلان های سیاه و قرمز و سفید بوده و امکان بسته بندی و حمل خنک به دیگر نقاط جهان میسر می باشد.

خواص دنبلان

این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی همچون:

آب

پروتئین

چربی

قند و مواد نشاسته ای

کلسیم

فسفر

آهن

پتاسیم

تیامین

رایبوفلاوین

نیاسین

است.

مهمترین خواص این گیاه عبارتند از:

ملین است

نیروی جنسی را افزایش می‌دهد

مقوی معده است

برای قطع اسهال خونی و ساده مفید است

خون ریزی‌های داخلی را متوقف می‌کند.