پسته / Pistachio

همه چیز درباره پسته

درخت پسته از گیاهان بیابانی و مقاوم در برابر خاک شور است. این درخت نسبتا کوتاه در برابر شرایط آب و هوایی نیز مقاومت خوبی دارد و دمایی بین منفی ۲۰ درجه تا مثبت ۴۸ درجه سانتیگراد را تحمل می کند. درخت پسته برای رشد و رسیدن کامل میوه نیاز به تابستان های گرم و بلند دارد. در بسیاری از شهرهای جنوبی و مرکزی ایران ، شرایط رشد و نگهداری از درخت پسته مناسب می باشد. انواع پسته می توانند در ایران به خوبی تکثیر شوند و به صورت سنتی هم اکنون ۹۰ گونه از پسته در مقیاس محدود و پراکنده کشت شده است. برخی از انواع پسته به دلیل مرغوبیت و کیفیت بالا بیشتر مورد توجه مصرف کنندگان قرار گرفته و سودآوری بیشتری برای تولید کننده داشته است.

از نظر گیاه شناسی تاکنون ۹۰ رقم پسته در ایران شناسایی شده است. از جمله این ارقام می‌توان به شیخ پسته جباری ، رکن آبادی ، ایتالیایی، غنوری ، واحدی ، سیدعلی آقایی بادامی ، بادامی کج ، سیف الدینی ، هراتیف نیش کلاغی ، پوست کاغذی ، بادامی راور ، شت آبادی ، شاه پسند ، ابراهیم آبادی ، ممتاز تاج آبادی ، فندقی ریز ، خنجری راوری ، اوحدی ، سفید نوق ، بادامی زرند ، خنجری دامغان ، قزوین و غیره اشاره کرد.

از جمله مهم‌ترین ارقامی که برای صادرات متداول است شامل ارقام کله قوچی ، فندقی ، اکبری ، احمدآقایی و بادامی هستند. پسته یکی از انواع مهم خشکبار در ایران و جهان می‌باشد . درخت پسته با نام انگلیسی Pistachio احتمالا از مرکز یا شرق آسیا منشا گرفته و داری گونه‌­های مختلفی است. انواع پسته تحت کشت و کار در ایران مربوط به گونه اهلی با نام علمی Pistacia vera هستند. درختان پسته دو پایه هستند به این معنا که گل‌های نر و ماده روی درختان متفاوت تولید می­‌شوند و روی یک درخت ، هر دو گل نر و ماده وجود ندارد.

در اینجا سعی بر این است ویژگی­‌های ارقام معروف پسته در جهان با تمرکز بر دو کشور مهم تولید کننده یعنی ایران و آمریکا ذکر گردد و همچنین خلاصه­‌ای از ویژگی­‌های دیگر انواع پسته در دیگر کشورهای تولید کننده این محصول توضیح داده شود.

کشورهای مهم تولید کننده پسته

ایران ، آمریکا ، ترکیه ، چین ، سوریه ، یونان ، ایتالیا ، افغانستان ، تونس و اسپانیا ، ۱۰ کشور اول تولید پسته در جهان هستند. با توجه به اینکه کشور آمریکا مصرف داخلی بالایی دارد، ایران به عنوان بزرگترین صادر کننده پسته محسوب می‌­شود. دیگر کشورهای تولید کننده پسته عبارتند از: ماداگاسکار ، استرالیا ، قرقیزستان ، اردن ، ازبکستان ، پاکستان ، ساحل عاج ، مراکش و مکزیک.

 انواع پسته در ایران

ایران دارای بیش از ۷۰ رقم و ژنوتیپ پسته ماده و تعداد زیادی ژنوتیپ نر است و جز مهمترین منابع ژرم پلاسم پسته در دنیا محسوب می‌شود . معروف‌ترین انواع پسته ایران عبارتند از: کله قوچی ، اکبری ، ممتاز ، بادامی زرند ، سفید پسته نوق ، احمد آقایی ، اوحدی ، خنجری دامغان ، شاه‌پسند دامغان و پسته قزوینی.

تقسیم بندی‌­های مختلفی برای انواع پسته ایران وجود دارد. در یک تقسیم­‌بندی کلی انواع پسته را به دو دسته فندقی و بادامی گروه‌بندی می‌کنند. به عنوان نمونه ارقام کله‌قوچی و اوحدی در گروه فندقی و ارقام اکبری ، احمد آقایی ، ممتاز و سفید پسته نوق در گروه بادامی طبقه بندی می­‌شوند.

در یک تقسیم‌بندی دیگر انواع پسته را از نظر زمان گل‌دهی به ۳ گروه زود گل ، متوسط گل و دیر گل طبقه بندی می‌کنند . به عنوان نمونه ارقام سفید پسته نوقی و کله قوچی در گروه زودگل ، ارقام اوحدی ، احمدآقایی و بادامی زرند در گروه متوسط گل و ارقام قزوینی و اکبری در گروه دیر گل گروه‌­بندی می­‌شوند.

در تقسیم بندی سوم انواع پسته را از نظر زمان رسیدن محصول به ۵ گروه خیلی زودرس ، زودرس ، متوسط رس ، دیررس و خیلی دیررس گروه­‌بندی می­‌کنند. به عنوان نمونه رقم قزوینی خیلی زودرس در گروه خیلی زودرس ، ارقام اوحدی و قزوینی زودرس در گروه زودرس ، ارقام کله قوچی ، خنجری و شاه‌پسند دامغان و بادامی در گروه متوسط رس ، ارقام احمدآقایی و اکبری در گروه دیررس و ارقام ابراهیمی و جندقی در گروه خیلی دیررس قرار می‌گیرند. ارقام خیلی زودرس تا ۳۱ مرداد ماه ، ارقام زودرس ۱ تا ۱۰ شهریور ، ارقام متوسط رس ۱۱ تا ۲۰ شهریور ، ارقام دیررس ۲۱-۳۱ شهریور و ارقام خیلی دیررس ۱ تا ۱۰ مهرماه قابل برداشت هستند.

ویژگی‌­های معروف ترین ارقام پسته در ایران

اوحدی یا فندقی: شکل میوه کروی (فندقی با نام تجاری Jumbo ) ، درصد خندانی خیلی زیاد ، رنگ رویی مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی کرم می­‌باشد. پسته فندقی یکی از انواع پسته گرد با اندازه کوچکتر است و تقریبا به اندازه یک فندق رسیده می باشد. ۵۵ تا ۶۰ درصد از باغات پسته کرمان زیر کشت این نوع پسته قرار دارد. به لحاظ اقتصادی پسته فندقی به صرفه تر است زیرا در هر کیلو تعداد بیشتری پسته وجود دارد. پسته فندقی در رتبه اول صادرات پسته ایران جای گرفته است. این پسته به نام اوحدی نیز معروف است و پس از رسیدن، درصد خندانی زیادتری دارد.

خصوصیات درخت:

این رقم دارای قدرت رشد متوسط و عادت رشد گسترده می باشد. ارتفاع درخت ۵/۳۰۹ سانتیمتر (ارتفاع متوسط) و عرض تاج درخت ۳۲۳ سانتیمتر (عرض متوسط) است. این رقم یکی از ارقام مهم تجاری می باشد که بعد از اوحدی دومین رقم از نظر اهمیت و سطح زیرکشت است. قطر تنه آن ۴/۱۱ سانتیمتر یکی از ارقام با قطر تنه زیاد است.

گلدهی:

شروع گلدهی ۱۰ فروردین ماه (زودگل) مرحله تمام گل ۱۶ فروردین و طول دوره گلدهی ۱۳ روز است.

خصوصیات برگ:

درصد برگهای ساده ۵/۱۲% و درصد برگهای سه برگچه ای ۶/۱۵% (کمترین درصد در بین ارقام)، درصد برگهای چهار برگچه ای ۳/۲۰% (بیشترین درصد در بین ارقام)، درصد برگهای پنج برگچه ای ۵/۵۱% (بیشترین درصد در بین ارقام)، طول برگ ۲/۱۴۷ میلی متر (متوسط) عرض برگ ۷/۱۳۲ میلیمتر (کم)، طول برگچه انتهایی ۶۳/۶۷ میلیمتر (کوتاه)، عرض برگچه انتهایی ۹/۴۳ میلیمتر (کم)، شکل برگچه انتهایی تخم مرغی پهن بوده و طول دمبرگ ۴۱ میلیمتر (متوسط) است. رنگ برگ تیره تر از اوحدی می باشد.

جوانه گل:

شکل جوانه گل کروی است.

خوشه میوه:

طول خوشه میوه ۴/۱۰ سانتیمتر (کم) و عرض خوشه میوه ۲/۱۰ سانتیمتر (متوسط)، قطر دم خوشه ۲/۸ میلیمتر (متوسط)، تعداد انشعابات اولیه بطور متوسط ۹/۹ عدد (کم)، تعداد انشعابات ثانویه روی اولین انشعاب اولیه ۴/۱ عدد (کم)، خوشه دارای تراکم متوسط، وزن خوشه تر ۴/۵۳ گرم (کم)، تعداد پسته های خوشه ۴/۱۸ (کم)، وزن پسته خشک هر خوشه ۵۸/۱۸ گرم (کم)، درصد پسته های خندان ۲/۴۶% (متوسط)، درصد پسته های دهن بسته با مغز کامل ۷/۱۴% (متوسط)، درصد پسته های نیمه مغز ۳/۲۲% (زیاد)، درصد پسته های پوک با پوست ۱۳% (کم). دارای انس خندان ۴۹/۲۳ (نسبتاً کم) و انس مخلوط ۱۹/۲۴ (کم) است.

میوه دهی:

تاریخ شروع رشد سریع جنین ۱ مرداد و زمان رسیدن میوه ها ۱۵ شهریور می باشد (متوسط رس).

میوه:

نوک میوه با پوست سبز خیلی کوتاه، رنگ پوست سبز در هنگام رسیدن میوه سرخ خاکستری بوده و شکاف خوردگی پوست سبز، وزن تر میوه با پوست سبز ۳ گرم (بیشترین وزن را در بین ارقام دارا می باشد.)، وزن پوست سبز ۱۸/۱ گرم (بیشترین وزن را در بین ارقام دارا می باشد)، وزن خشک پسته ۱۷/۱ گرم (زیاد)، طول پسته خشک ۱۳/۲۰ میلیمتر (زیاد)، عرض پسته خشک ۸۴/۱۲ میلیمتر (زیاد)، شکل پسته خشک کروی است. موقعیت شکاف خوردن پوست استخوانی هم در طرف پشتی و هم در طرف شکمی هم اندازه بوده و درجه خندانی پوست استخوانی خیلی زیاد است. وزن خشک مغز ۵۸۷/۰ گرم (متوسط تا زیاد) بافت پوست سبز متوسط و نیروی لازم جهت جدا کردن میوه از دم میوه متوسط می باشد. درصد وزنی پسته خشک به پسته تر با پوست ۸/۳۸% (خیلی کم)، رنگ رویی مغز سرخ خاکستری بوده و رنگ پوست استخوانی سفید با تیره گی متوسط است.

کله قوچی: شکل میوه فندقی، درصد خندانی متوسط، رنگ رویی مغز سرخ خاکستری و رنگ پوست استخوانی سفید با تیرگی متوسط است. پسته کله قوچی بر خلاف پسته فندقی اندازه درشت تری دارد و از انواع پسته درشت و مرغوب است. کله قوچی در گروه پسته های گرد جای دارد. اندازه پسته و شکل ظاهری آن مورد توجه خریداران قرار گرفته و یکی از محبوب ترین پسته های ایرانی است. رنگ رویی مغز پسته سرخ خاکستری بوده و درصد خندانی متوسط دارد.

کله قوچی با نام تجاری Jumbo:

خصوصیات درخت:

این رقم دارای قدرت رشد متوسط و عادت رشد گسترده می باشد. ارتفاع درخت ۵/۳۰۹ سانتیمتر (ارتفاع متوسط) و عرض تاج درخت ۳۲۳ سانتیمتر (عرض متوسط) است. این رقم یکی از ارقام مهم تجاری می باشد که بعد از اوحدی دومین رقم از نظر اهمیت و سطح زیرکشت است. قطر تنه آن ۴/۱۱ سانتیمتر یکی از ارقام با قطر تنه زیاد است.

گلدهی:

شروع گلدهی ۱۰ فروردین ماه (زودگل) مرحله تمام گل ۱۶ فروردین و طول دوره گلدهی ۱۳ روز است.

خصوصیات برگ:

درصد برگهای ساده ۵/۱۲% و درصد برگهای سه برگچه ای ۶/۱۵% (کمترین درصد در بین ارقام)، درصد برگهای چهار برگچه ای ۳/۲۰% (بیشترین درصد در بین ارقام)، درصد برگهای پنج برگچه ای ۵/۵۱% (بیشترین درصد در بین ارقام)، طول برگ ۲/۱۴۷ میلی متر (متوسط) عرض برگ ۷/۱۳۲ میلیمتر (کم)، طول برگچه انتهایی ۶۳/۶۷ میلیمتر (کوتاه)، عرض برگچه انتهایی ۹/۴۳ میلیمتر (کم)، شکل برگچه انتهایی تخم مرغی پهن بوده و طول دمبرگ ۴۱ میلیمتر (متوسط) است. رنگ برگ تیره تر از اوحدی می باشد.

جوانه گل:

شکل جوانه گل کروی است.

خوشه میوه:

طول خوشه میوه ۴/۱۰ سانتیمتر (کم) و عرض خوشه میوه ۲/۱۰ سانتیمتر (متوسط)، قطر دم خوشه ۲/۸ میلیمتر (متوسط)، تعداد انشعابات اولیه بطور متوسط ۹/۹ عدد (کم)، تعداد انشعابات ثانویه روی اولین انشعاب اولیه ۴/۱ عدد (کم)، خوشه دارای تراکم متوسط، وزن خوشه تر ۴/۵۳ گرم (کم)، تعداد پسته های خوشه ۴/۱۸ (کم)، وزن پسته خشک هر خوشه ۵۸/۱۸ گرم (کم)، درصد پسته های خندان ۲/۴۶% (متوسط)، درصد پسته های دهن بسته با مغز کامل ۷/۱۴% (متوسط)، درصد پسته های نیمه مغز ۳/۲۲% (زیاد)، درصد پسته های پوک با پوست ۱۳% (کم). دارای انس خندان ۴۹/۲۳ (نسبتاً کم) و انس مخلوط ۱۹/۲۴ (کم) است.

میوه دهی:

تاریخ شروع رشد سریع جنین ۱ مرداد و زمان رسیدن میوه ها ۱۵ شهریور می باشد (متوسط رس).

میوه:

نوک میوه با پوست سبز خیلی کوتاه، رنگ پوست سبز در هنگام رسیدن میوه سرخ خاکستری بوده و شکاف خوردگی پوست سبز، وزن تر میوه با پوست سبز ۳ گرم (بیشترین وزن را در بین ارقام دارا می باشد.)، وزن پوست سبز ۱۸/۱ گرم (بیشترین وزن را در بین ارقام دارا می باشد)، وزن خشک پسته ۱۷/۱ گرم (زیاد)، طول پسته خشک ۱۳/۲۰ میلیمتر (زیاد)، عرض پسته خشک ۸۴/۱۲ میلیمتر (زیاد)، شکل پسته خشک کروی است. موقعیت شکاف خوردن پوست استخوانی هم در طرف پشتی و هم در طرف شکمی هم اندازه بوده و درجه خندانی پوست استخوانی خیلی زیاد است. وزن خشک مغز ۵۸۷/۰ گرم (متوسط تا زیاد) بافت پوست سبز متوسط و نیروی لازم جهت جدا کردن میوه از دم میوه متوسط می باشد. درصد وزنی پسته خشک به پسته تر با پوست ۸/۳۸% (خیلی کم)، رنگ رویی مغز سرخ خاکستری بوده و رنگ پوست استخوانی سفید با تیره گی متوسط است.

پسته کله قوچی احمد آقایی: شکل میوه مستطیلی کشیده (بادامی)، درصد خندانی زیاد، رنگ رویی مغز ارغوانی و رنگ پوست استخوانی خیلی روشن.احمد آقایی از انواع پسته مرغوب است که طعم خوشمزه تری نسبیت به سایر گونه ها دارد. اندازه پسته احمد آقایی در مقایسه با پسته فندقی، بزرگتر و کشیده تر است. با توجه به طعم فوق العاده، ظاهر شکیل و مرغوبیت پسته احمد آقایی، این گونه از انواع تجاری پسته شناخته می شود و در حال حاضر تمایل به کشت این گونه در حال افزایش است. پسته احمد آقایی درصد خندانی زیاد دارد و پس از رسیدن کامل رنگ مغز پسته بنفش-قهوه ای است.

خصوصیات درخت:

این رقم دارای قدرت رشد متوسط و عادت رشد گسترده می باشد. ارتفاع درخت ۳۰۹سانتیمتر (ارتفاع متوسط) و عرض تاج درخت ۳۹۴ سانتیمتر (عرض زیاد) است.

گلدهی:

شروع گلدهی این رقم ۱۰ فروردین ماه (زودگل)و مرحله تمام گل آن ۱۶ فروردین ودارای طول دوره گلدهی ۱۳ روز است.

خصوصیات برگ:

درصد برگهای ساده ۵/۱۲% (زیاد)، درصد برگهای سه برگچه ای۲۵/۶۱% (زیاد)، درصد برگهای چهار برگچه ای ۵/۷%( کم) درصد برگهای پنج برگچه ای ۷۵/۱۸% (متوسط)، این رقم دارای طول برگ ۸/۱۳۶ میلی متر (کم) عرض برگ ۴/۱۳۳ میلیمتر (کم)، طول برگچه انتهایی ۳۵/۸۳ میلیمتر (متوسط)، عرض برگچه انتهایی ۳/۵۰ میلیمتر (کم)، طول دمبرگ ۷۲/۴۲میلیمتر (متوسط)است. اندازه برگچه انتهایی نسبت به برگچه های جانبی بزرگتر بوده، شکل برگچه انتهایی، نیزه ای پهن می باشد.

جوانه گل:

طول جوانه گل در این رقم میلیمتر (کم)، شکل جوانه گل کروی می باشد.

خوشه میوه:

این رقم دارای طول ۲۱/۱۲خوشه میوه سانتیمتر (متوسط) و عرض خوشه میوه ۹ سانتیمتر (کم)، قطر دم خوشه ۱۹/۷ میلیمتر (کم)، تعداد انشعابات اولیه بطور متوسط ۴/۹ عدد (کم) تعداد انشعابات ثانویه روی اولین انشعاب اولیه ۸/۰عدد (کم)، می باشد.خوشه آن تنک و دارای وزن خوشه میوه تر ۰۲/۵۶ گرم (کم)، وزن پسته خشک هر خوشه ۱۵/۴۷ گرم (بیشترین وزن)، دارای بیشترین تعداد پسته خندان (۲۹/۳۴عدد)، درصد پسته های خندان۸/۷۴ %(زیاد)، درصد پسته های دهن بسته با مغز کامل۷/۶ % (کم)، درصد پسته های پوک با پوست ۱/۱۵% ()می باشد.این رقم دارای پسته های درشت باانس خندان۲۵ (متوسط).

میوه دهی:

تاریخ شروع رشد سریع جنین در این رقم ۵ تیرماه (زود) و زمان رسیدن میوه های آن ۱۰شهریور ماه می باشد (زود رس).

میوه:

نوک پوست سبز نوکدار ، رنگ پوست سبز در هنگام رسیدن میوه قرمز روشن ، وزن تر میوه با پوست سبز۸۹/۵۶ گرم (زیاد)و نیز وزن تر پوست بدون پوست سبز ۷۴/۳۴گرم (زیاد)، وزن خشک پسته ۲۲/۱ گرم (زیاد)، وزن پوست سبز ۱۱/۲۲(بیشترین وزن پوست سبز در میان ارقام)، طول پسته خشک ۴۸/۲۰ میلیمتر (زیاد)، عرض پسته خشک ۶۲/۱۲ میلیمتر (زیاد)، موقعیت شکاف خودن پوست استخوانی فقط در قسمت پشتی و شکمی مساوی است. شکل پسته مستطیلی کشیده است. درجه خندانی پوست استخوانی زیاد (۲۶/۵میلیمتر )، وزن خشک مغز ۶۶/۰ گرم (زیاد)، درصد وزنی پسته خشک به پسته تر با پوست سبز ۳/۳۹%، بافت پوست سبز آبدار، رنگ رویی مغز قرمز ارغوانی ، رنگ زمینه مغز سبز روشن، رسیدگی میوه از نوک شروع می شود، رنگ پوست استخوانی خیلی روشن است.

پسته اکبری: شکل میوه بادامی ، درصد خندانی زیاد ، رنگ رویی مغز بنفش قهوه‌­ای و رنگ پوست استخوانی کرم تیره است. پسته اکبری از گران ترین و لوکس ترین انواع پسته ایرانی است و به عنوان پسته مجلسی شناخته می شود. اندازه پسته اکبری درشت و کشیده است. اگر دو نوع پسته اکبری و احمد آقایی به لحاظ ظاهری مقایسه شوند به طور واضح پسته اکبری برتری دارد. باز کردن پسته اکبری بسیار ساده تر از انواع پسته دیگر بوده و بسیار خوش خوراک است. پسته اکبری متاسفانه در ایران ارقام مشخصی از درخت نر وجود ندارد و به طور معمول نرها را با اصطلاحات زود گل ، متوسط گل و دیر گل طبقه‌بندی می‌کنند . در باغات ایران نسبت تعداد درخت نر به تعداد درخت ماده در حدود ۱ به ۱۵ تا ۱ به ۲۵ است.

پسته رقم اکبری با نام تجاری Super Long:

خصوصیات درخت:

این رقم دارای قدرت رشد متوسط و عادت رشد گسترده می باشد. ارتفاع درخت ۲۹۷سانتیمتر (ارتفاع متوسط) و عرض تاج درخت۳۸۰ سانتیمتر (عرض زیاد) است.

گلدهی:

شروع گلدهی این رقم ۲۱ فروردین ماه (دیرگل) و مرحله پایان گلدهی آن ۲۶ فروردین ودارای طول دوره گلدهی ۱۱ روز است.

خصوصیات برگ:

درصد برگهای ساده ۱۴/۸% (کم)، درصد برگهای سه برگچه ای۴۳ % (متوسط)، درصد برگهای چهار بر گچه ای ۸/۱۲%( زیاد ) درصد برگهای پنج برگچه ای۳۶ % (زیاد)، این رقم دارای طول برگ۴/۱۵۸ میلی متر (متوسط)، عرض برگ ۴/۱۴۱ میلیمتر (کم)، طول برگچه انتهایی۵۷/۸۹ میلیمتر (متوسط)، عرض برگچه انتهایی۶۵/۴۸ میلیمتر (کم)، طول دمبرگ۱/۵۰ میلیمتر (بلند) است. اندازه برگچه انتهایی نسبت به برگچه های جانبی بزرگتر بوده، شکل برگچه انتهایی، نیزه ای پهن می باشد.

جوانه گل:

طول جوانه گل در این رقم میلیمتر (کم)، شکل جوانه گل کروی می باشد.

خوشه میوه:

این رقم دارای طول خوشه میوه ۸۵/۹ سانتیمتر (کم) و عرض خوشه میوه ۴/۷ سانتیمتر (کم)، قطر دم خوشه۳۸/۵ میلیمتر (کم)، تعداد انشعابات اولیه بطور متوسط ۶/۱۱ عدد (متوسط) تعداد انشعابات ثانویه روی اولین انشعاب اولیه ۶/۱عدد (کم)، می باشد.خوشه آن متوسط و دارای وزن خوشه میوه تر۵۱/۶۰ گرم (کم)، وزن پسته خشک هر خوشه ۱۵/۴۷ گرم ()، دارای بیشترین تعداد پسته خندان (۲۹/۳۴عدد)، درصد پسته های خندان۸/۸۱ %( زیاد)، درصد پسته های دهن بسته با مغز کامل۵/۷ % (کم)، درصد پسته های پوک با پوست۶/۹% (کم)می باشد. این رقم دارای پسته های درشت باانس خندان۲۰ (کم) است.

میوه دهی:

تاریخ شروع رشد سریع جنین در این رقم ۱۰ تیرماه و زمان رسیدن میوه های آن ۳۱شهریور ماه می باشد (دیر رس(.

میوه:

نوک پوست سبز متوسط ، رنگ پوست سبز در هنگام رسیدن میوه قرمز ، وزن تر میوه با پوست سبز ۴۱/۴۸گرم(زیاد) و نیز وزن تر پوست بدون پوست سبز ۸۰/۲۹گرم (زیاد)، وزن خشک پسته ۴۵/۱ گرم (زیاد)، وزن پوست سبز۳/۱۹ گرم(بیشترین وزن پوست سبز در میان ارقام)، طول پسته خشک ۱۲/۲۲میلیمتر (زیاد)، عرض پسته خشک ۶۱/۱۲ میلیمتر (زیاد)، موقعیت شکاف خودن پوست استخوانی در قسمت شکمی و پشتی مساوی است. شکل پسته مستطیلی کشیده است. درجه خندانی پوست استخوانی زیاد (۰۲/۳میلیمتر) ، وزن خشک مغز ۷۵/۰ گرم (زیاد)، درصد وزنی پسته خشک به پسته تر با پوست سبز ۳/۴۶%، بافت پوست سبز نرم و آبدار، رنگ رویی مغز بنفش قهوه ای ، رنگ زمینه مغز زردروشن، رسیدگی میوه از نوک شروع می شود، رنگ پوست استخوانی کرم تیره است.

انتخاب پایه پسته در پسته کاری

در پسته‌کاری انتخاب پایه به عنوان سیستم ریشه­‌ای گیاه دارای اهمیت زیادی است.

در کشور ایران از ۳ پایه P. vera (پسته اهلی) ، P. khinjuk (چاتلان قوش) و P. mutica ( بنه ) برای پسته‌کاری استفاده می‌شود. استفاده از ۲ پایه بنه و چاتلانقوش در باغات پسته ایران بسیار اندک است و در بیش از ۹۹ درصد باغات پسته کشور ، از پایه پسته اهلی استفاده می‌شود . پایه پسته اهلی مورد کشت در ایران معمولا بادامی زرند است. پس از کشت پایه و رسیدن به سن پیوند ، ارقام معروف مورد نظر را بر روی آن پیوند می­‌کنند. از ویژگی­‌های مهم پایه بنه مقاومت به نماتد مولد غده ریشه پسته می­‌باشد . گفته می­‌شود پایه چاتلانقوش به خشکی مقاوت خوبی دارد.

در سایر کشورهای جهان از پایه­‌های P. terebintus، P. atlantica، P. integerrima، UCBI، PGI و PGII استفاده می‌­شود. ۳ پایه UCBI، PGI، و PGII نتیجه برنامه­‌های به­‌نژادی و حاصل تلاقی بین گونه­‌های P. atlantica و P. integerrima است.

پایه P. atlantica به دلیل مقاومت بالا به سرما، جزء متداول‌ترین پایه­‌های مورد استفاده در کالیفرنیا است. مشکل این پایه حساسیت به بیماری ورتیلیسیوم است. اخیرا استفاده از پایه P. integerrima به دلیل مقاومت به بیماری ورتیسیلیوم در برنامه‌­های به­‌نژادی قوت گرفته است.

در صورت تمایل می‌توانید مقاله‌های مرتبط با انواع و ارقام انجیر و نیز انواع زعفران را نیز مطالعه فرمایید.

مروری بر انواع پسته مورد کشت در آمریکا

حدود ۹۷ درصد پسته­‌های مورد کشت و کار در آمریکا از یک رقم ماده به نام کرمان (Kerman) و یک رقم نر به نام پیترز (Peters) هستند. رقم پسته کرمان، در سال ۱۹۲۹ به وسیله بذر از شهر رفسنجان به کالیفرنیا برده شد و بعد از چندین سال، این رقم به وسعت زیاد در آمریکا مورد کشت و کار قرار گرفت.

ویژگی‌های رقم کرمان: قدرت رشد متوسط، رشد مستقیم، تولید گل در اواخر مارس و اوایل آوریل، رسیدگی یکنواخت بر روی درخت، دیررس (تولید میوه از سپتامبر تا میانه اکتبر) و نیاز سرمایی بالا. سرعت رشد رقم کرمان و پایه P. integerrima مشابه است.

ویژگی‌های میوه پسته کرمان: میوه گرد، مغز ترد و مناسب، صورتی و زرد مایل به سبز. درصد خندانی بالا و البته در بعضی سال­‌ها دارای درصد پوکی بالا.

پسته رقم کرمان رقم پیترز توسط آقای پیترز معرفی شد که احتمالا از ارمنستان منشا گرفته است. این رقم دانه­‌های گرده مناسب تولید می­‌کند و با حدود ۳ هفته دوره ­گل‌دهی، همپوشانی خوبی با رقم ماده کرمان جهت گرده افشانی این رقم دارد. از دیگر ارقام نر می‌توان به “Kaz”، “Ell”، “Chico” و “Randy” اشاره کرد که احتمالا از آذربایجان منشا گرفته‌اند.

دیگر ارقام پسته مورد کشت در کالیفرنیا

گونه “Red Aleppo”: یکی از اولین واریته­‌های مورد کشت در کالیفرنیا، دارای سال‌آوری، زودرس، در مقایسه با کرمان میوه ریزتر و خشک‌تری دارد و دارای شاخه­‌های آویخته است.

واریته “Joley”: محصول برنامه­‌های به‌نژادی آمریکا، برخی ویژگی­‌ها در مقایسه با رقم کرمان عبارت است از گل‌دهی زودتر (یک هفته)، زودرس‌تر (یک هفته)، درصد خندانی شبیه کرمان، دارای سال‌آوری شبیه کرمان.

برخی دیگر از ارقام مورد کشت در کالیفرنیا از کشورهای حوضه مدیترانه و غرب آسیا وارد شده‌اند و عبارتند از:

Ibrahmim (EbrahimAbadi), Ohadi, Safeed, Shasti, Wahedi, Bronte, Buenzle, Lassen, Minassian, SfaxandTrabonella.

برخی از انواع پسته در کالیفرنیا مربوط به دیگر کشورها بوده و به‌نظر می رسد نسبت به رقم کرمان طعم بهتری داشته باشند (به‌خصوص ارقام با میوه کوچک از ایتالیا).

از برنامه‌های به‌­نژادی در آمریکا ارقام Golden Hill و Lost Hill به‌دست آمده‌اند و ممکن است در آینده جانشین رقم کرمان شوند. این ارقام زودرس‌تر و دارای درصد خندانی بالاتری بوده و مشکلات آلودگی کمتری نسبت به رقم کرمان دارند.

ارقام به‌نژادی پسته در آمریکا

ارقام پسته در آمریکارقم نر Randy: اولین گل‌دهی ۱۰ تا ۱۵ روز قبل از پیترز رخ می‌­دهد، دوره‌ی گل‌دهی آن با رقم کله قوچی و همچنین با ارقام Golden Hill و Lost Hill هم‌پوشانی دارد.

رقم پسته نر Randyمعروفترین انواع پسته در دیگر کشورها و ویژگی آن‌ها

مهمترین ارقام مورد کشت در سوریه: “Ashouri”، “Red Oleimy”، “White Batouri”.

ترکیه: “Uzun”، “Kirmizi”، “Halebi”، “Abiad miwahi”، “The Jalale”، “Aintaby” و “Ayimi”.

ترکستان (منطقه‌ای از آسیای میانه): “Kouchka”، “Akart-Tachecme” و “Chor-Tchechime”

یونان: “Larnaca”، “Aegina” و “Pontikis”.

اسپانیا: “Kerman”، “Aegina”، “Mateur” و “Larnaca”.

ایتالیا: “Bianca” یا مترادف آن “Napoletana”.

استرالیا: “Sirora”.

ویژگی‌­های ارقام معروف پسته در دیگر کشورها

رقم “Ashouri” معروف به “Red Aleppo”: رنگ پوست سبز، میوه کشیده با اندازه متوسط، دارای پوست خارجی (hull) قهوه‌­ای روشن با نقطه‌های سیاه، کیفیت خوب، تحت کشت و کار در سوریه.

پسته Ashouri در سوریهرقم “Uzun”: اندازه میوه متوسط، کشیده و پوست صاف، تحت کشت و کار در ترکیه.

رقم “Kirmizi”: اندازه میوه متوسط، رنگ پوست قرمز. این رقم همراه با رقم “Uzun” جزء معروفترین ارقام ترکیه هستند.

پسته Kirmizi در ترکیهرقم “Kouchka”: میوه ضخیم، رنگ پوست سفید کرمی و کیفیت میوه خوب.

رقم “Mateur”: میوه کشیده، اندازه متوسط، رنگ پوست زرد مایل به سبز، کیفیت میوه خوب، از تونس انتخاب شد و در اسپانیا نتایج خوبی نشان داد.

رقم “Larnaka”: اندازه میوه متوسط، نسبت به “Mateur” میوه حالت کشیدگی کمتری دارد. منشا آن قبرس است. کشت و کار این رقم در یونان و اسپانیا نتایج خوبی نشان داده است.

رقم “Aegina”: اندازه میوه متوسط، کشیده و شبیه به “Mateur”. از یونان منشا گرفته و نتایج خوبی در اسپانیا نشان داد.

رقم “Bianca” یا مترادف آن “Napoletana”: اندازه میوه کوچک تا متوسط، شکل میوه کشیده، رنگ میوه سبز تیره، که به‌طور وسیع در ایتالیا مورد کشت و کار قرار می‌­گیرد.

رقم “Sirora”: دارای رنگ پوست قرمز، از به‌­نژادی رقم “Red Aleppo” به دست آمده و دارای مغز میوه به رنگ سبز، کیفیت خوب و عملکرد بالا بوده و در استرالیا تحت کشت و کار قرار دارد.