آماری از صادرات خرما

صادرات خرما ( گروه بازرگانی دستچیده )

حــدود ۷۱ درصــد ســطح زیــر کشــت و ۳۱ درصــد تولیــد خرمــای جهــان مربــوط بــه ایــران اســت. مصــر، خاورمیانــه، غــرب آســیا و شــمال آفریقــا مناطــق عمــده تولیــد خرمــای جهــان هســتند. مجمــوع تولیــد خرمــای کشــور رقمــی بالــغ بــر ۱/۲ میلیــون تــن اســت امــا بــه دلیــل مصــرف بــالای خرمــا در داخــل کشــور، ســهم صــادرات ایــن محصــول چنــدان بــالا نیســت. از مجمــوع تولیــد خرمــای کشــور، ســهم صادراتــی آن از ۱۳ بــه ۲۲ درصــد رســیده اســت. هــدف وزارت جهــاد کشــاورزی در افــق ۱۴۰۴ بــرای توســعه کشــت خرمــا توســعه ســطح زیــر کشــت بــه وســعت ۲۲۸۶۵ هکتــار، اصــلاح نخلســتان هــای درجــه دو و جــای گیــری نخلســتان هــای درجــه ســه اســت. آمــار مقدماتــی گمــرک جمهــوری اســامی ایــران از تجــارت خارجــی پنــج ماهــه نخســت ســال ۱۳۹۶ حاکــی از آن اســت کــه در ایــن مــدت بیــش از ۸۱ هــزار و ۵۸۱ تــن انــواع خرمــا از جملــه خرمای کبــکاب، پیــارم، مضافتــی ، اســتعمران ، زاهــدی و خرمــای شــاهانی بــه شــکل تــازه و خشــک شــده بــه کشــورهای مختلــف جهــان صادر شــده اســت.

براســاس صــادرات ایــن حجــم خرمــا بــه کشــورهای مختلــف، درآمــد ۸۲ میلیــون و ۸۲۵ هــزار و ۶۲۲ دالاری نصیــب کشــور شــده اســت. ارزش ریالی ایـن حجـم صـادرات بالغ بـر ۲۶۸ میلیــارد و ۷۹۰ میلیــون و ۸۰۵ هـزار و ۴۴ تومـان (با احتساب قیمت ارز در این سال ) درآمار گمرک به ثبت رســیده اســت. در مــدت ذکــر شــده بیــش از ۷۶ کشــور جهــان از جملــه پاکســتان ، ترکیــه ، کانــادا ، ایــاالت متحــده آمریــکا ، امــارات متحــده عربی،ترکمنســتان ، تاجیکســتان ، عــراق ، فدراســیون روســیه ، هنــد مقصــد انــواع خرمــای ایرانــی بــوده انــد. در میــان کشــورهای ذکــر شــده پاکســتان بــا خریــد بیــش از ۱۰ هــزار و ۳۵۶ تــن خرمــا از ایــران، اولیــن و بزرگتریــن وارد کننــده بــوده کــه در پنــج ماهــه نخســت ســال جاری درآمــد ۱۱ میلیــون و ۷۹۳ هــزار و ۲۸۶ دلاری را نصیــب کشــور کــرده اســت. پــس از آن کشــور هنــد بــا خریــد بیش از ۹هــزار و۳۵۷ تــن خرمــا از ایــران دومیــن کشــور وارد کننــده محســوب مــی شــود کــه در مــدت ذکــر شــده درآمــد ۱۱ میلیــون و ۳۰۸ هــزار و ۴۷۸ دلاری را بــرای کشــور بــه همــراه داشــته اســت. سـومین کشــور طرفــدار خرمــای ایرانــی در ۵ ماهــه نخســت ســال جــاری، عــراق بــوده اســت کــه درآمــد ۱۱  میلیــون و ۸۹ هــزار و ۴۱۳ دلاری نصیــب کشــور کــرده اســت. همچنیــن کشــور ترکیــه بــا خریــداری ۹ هــزار و ۶۴۷ تــن خرمــا از ایــران بالــغ بــر ۹ میلیــون و ۵۴۴ هــزار و ۶۰۲ دلار درآمــد ارزی بــرای کشــور داشــته اســت. آلمــان بیــش از ۶۴۳ تــن خرمــا از ایــران خریــداری کــرده اســت کــه در مــدت ۵ ماهــه نخســت ســال جــاری بیــش از نیــم میلیــون دالار بــرای کشــور درآمــد ارزی بــه همــراه داشــته اســت. در میــان انــواع خرماهــای صــادر شــده خرمــای مضافتــی بــه صــورت ســاده یــا خشــک کــرده بیــش تریــن حجــم صــادرات را بــه خــود اختصــاص داده اســت بــه طــوری کــه درایــن مــدت ۲۵ هــزار و ۱۱۳ تــن خرمــای مضافتــی بــه ارزش ۳۱ میلیــون و ۹۶۶ هــزار و ۴۴۷دلار از ایــران صــادر شــده اســت. همچنیــن در شــش ماهــه نخســت ســال ۱۳۹۶ ، میــزان ۵۳۹۱ تــن خرمــای شــاهانی بــه ارزش چهــار میلیــون و ۴۹۲ هــزار و ۴۱ دلار بــه کشــورهای خارجــی صــادر شــده اســت و از ســوی دیگــر خرمــای زاهــدی نیــز در همیــن مــدت ۶۶۵۱ تـن صادرات داشـته اسـت. کـه ارزش آن بـه سـه میلیـون و ۴۷۳ هـزار و ۱۱۲ دلار مـی رسـد. بــر اســاس آمــار گمــرک ایــران ، صــادرات خرمــای اســتعمران نیــز در همیــن مــدت ۳۲۶۱ تــن بــه ارزش دو میلیــون و ۷۴۳ هــزار و ۳۱۷ دلار بــوده اســت. خرمــای کبــکاب در شــش ماهــه نخســت ســال جــاری بــه میــزان ۲۵۶۹ تــن و ارزش یــک میلیــون و۸۹۲ هــزار و ۳۴۰ دلار صــادر شــده و صــادرات خرمــای پیــارم نیــز در همیــن مـدت ۵۲۵ تــن بــه ارزش یــک میلیــون و ۶۱۴ هـزار و ۵۳۷ دلار بـوده اســت. عــلاوه بــر مــوارد مذکــور ۳۸ هــزار و ۴۰۶ تــن ســایر خرماهــای غیرمذکــور در ردیــف هــای دیگــر بــه ارزش ۳۷ میلیــون و ۱۷۲ هــزار و ۷۱۰ دلار صــادر شــده اســت. گــران تریــن خرمــای صادراتــی ایــران خرمــای پیــارم اســت.

بــا توجــه بــه اهمیــت ایــن محصــول در اشــتغال مناطــق گرمســیری کشــور و همچنیــن مــازاد عرضــه در بــازار داخلــی، مزیــت قابــل توجهــی در صــادرات دارد. همچنیــن خرمــا همــواره بــه عنــوان یــک کالای صادراتــی ســنتی بخــش کشــاورزی ایــران مــورد توجــه سیاســتگذاران بــوده اســت.

پیشنهادات و توصیه های سیاستی

بــه منظــور توســعه صــادرات ایــن محصــول، توجــه بــه افزایــش ســود صــادرات ، کاهــش هزینــه هــای مبادلــه و هزینــه هــای ورود بــه بــازار ضــروری اســت کــه در ایــن رابطــه مــوارد و پیشــنهادات زیــر ارائــه مــی شــود :

۱- توجهبه مسائلحملونقل وکاهش هزینههای مبادله

مطالعـات صـورت گرفتـه نشـان داده اسـت کـه بـازار صادراتـی این محصـول از حالـت متمرکز و انحصاری بالا به سـمت رقابـت چندجانبه در حـال تغییر اسـت. بنابراین در آینده باید شـاهد رقابـت های بیشتر درایـن بـازار بـود کـه می توانـد منجر به کاهـش قیمت این محصول شـود . بـا توجـه بـه کاهـش هزینه هـای حمل و نقـل جهانـی بـا ورود تکنولوژی مـوج چهـارم نیـاز اسـت کـه علـاوه بـر در نظـر گرفتـن اثـرات نـرخ ارز ، توجـه به بسـته بنـدی و بازاریابی مناسـب بـرای مقابله با از دسـت دادن سـهم بـازار در تشـدید رقابـت هـای غیرقیمتی بـا کاهش هزینـه مبادله بخصـوص در روش هـای حمـل و نقـل ، بتوان سـهم بـازار و جایگاه صادراتـی خود را در شـرایط رقابت پذیر و دارای سـود اقتصادی مناسـب حفـظ کرد.

۲-حمایت از ایجاد بازار اطلاعات

ورود بـه بـازار صـادرات محصـول کشـاورزی دارای هزینـه ثابت قابل توجـه مانند مسـیریابی ، شناسـایی بازار هدف و … اسـت. ایجـاد یک بازار اطلاعـات بـا حمایت از ایجاد و گسـترش شـرکت هـای مدیریت صـادرات، هزینـه جسـت وجـو بیـن صادرکننـدگان را سرشـکن میکنـد و کاهش ایـن نـوع هزینـه های ثابـت را بـه دنبال خواهد داشـت. کاهـش هزینه های ثابـت منجـر به افزایش ورود به بازار و گسـترش عرضـه صادراتی محصولات میشـود.

۳- توافقات تجاری

توافقــات دو یــا چنــد جانبــه بــا حــذف موانــع تجــاری ماننــد توافقنامــه هایــی در خصــوص مســائل بهداشــتی، ســلامت و قرنطینــه واردات محصولات کشـاورزی از سـوی کشـورهای صنعتی و توسـعه یافته ، صــادرات خرمــا را افزایــش مــی دهــد.

۴- توافقات گمرکی

با ایجـاد توافقـات تجـاری در امـر ترخیـص و سـایر پروتـکلهـای گمرکــی از قبیــل یکســان ســازی ، ارزش گــذاری و قیمــت پایــه صادراتـی مــی تــوان هزینــه مبادلــه را بــه شــکل محسوســی کاهــش و صــادرات تمام کالاهـا از جملـه خرمـا را افزایـش داد.

۵- پایانه صادراتی

ایجــاد پایانــه هــای صادراتــی در مناطــق مهــم پــرورش محصــول ماننـد قطــب هــای تولیــد ایــن محصــول بــا تجمیــع خدمــات تجــاری و بازاریابــی همچنیــن بــا کاهــش هزینــه مبادلــه مــی توانــد منجـر بــه افزایــش صــادرات ایــن محصــول شــود.

۶- تخفیفات مالی

سیاسـتگذار بـا تخفیفـات مالیاتـی مـیتوانـد هزینـه تولیدکننـده را کاهـش دهـد و منجـر بـه افزایـش و تشـویق صـادرات شـود. بـه عنوان مثال جرایم دیرکرد یا بخشـودگی بخشـی از مالیات شرکت صادرکننده به شـکل متناسـب با صادرات برای بسـیاری از شـرکت های بزرگ امتیاز بزرگـی محسـوب می شـود. همچنین سیاسـتگذار میتوانـد معافیـتهای مالیاتـی بـرای صادرکنندگان نمونـه و ممتاز را در دسـتور کار قرار دهد.

۷- ایجاد زنجیره صادراتی

بــا ایجــاد زنجیــره عرضــه بــا تأکیــد بــر صــادرات مــی توان صــادرات محصــوالت کشــاورزی را بــا کاهــش قیمــت تمــام شــده و اســتفاده از بــازده صعــودی نســبت بــه مقیــاس گســترش داد. همچنیــن ایجــاد زنجیــره عرضــه بــا توجــه بــه پایــداری و اســتمرار بیــش تــر صــادرات، منجــر بــه کاهــش نااطمینانــی هــای اقتصــادی مــی شــود و بیــش از عرضــه انفــرادی محصــوالات صادراتــی مــورد تقاضــای کشــورهای هــدف قــرار مــیگیــرد. عــلاوه بــر مــوارد ذکــر شــده؛ تأمیــن مالــی صـادرات، جـذب ارزش افـزوده، حاشـیه بازاریابـی و توزیـع آن در میـان حلقــه هــای زنجیــره بــه شــکل مطلــوب تــری صــورت مــی گیــرد.

۸- بازار به ازای بازار

در ایــن شــیوه بــه صادرکننــدگان اجــازه داده مــیشــود کــه از تخفیفــات تعرفــهای محصــوالت دیگــر کشــاورزی کــه در قانــون تحــت اختیــارات سیاســتگذار شــناخته شــده اســت اســتفاده کنــد. بــه عنوان مثــال چنانچــه بــه ازای صــادرات مقــدار مشــخصی محصــول مــورد هــدف سیاســتگذاری، بــه صادرکننــده اجــازه واردات مرکبــات، ســیب و یــا مــوز بــا تعرفــه هــای کــم تــر یــا اعطای ســهمیه مشــخصی داده شــود ایــن امــر صادرکننــده را ترغیــب بــه صــادرات بیــشتــر مــیکنــد.

بازاریابــی نویــن ایجــاب مــی کنــد کــه صادرکننــدگان بــا ایجــاد تقاضـا بـرای محصـول خـود بتواننـد سـود فعالیـت اقتصـادی خـود را افزایـش دهنـد. افزایـش صـادرات علاوه بـر مسـائل بازاریابـی، برخـی اطلاعـات فنـی تجـارت را نیـاز دارد کـه در ادامـه بـه ارائـه پیشـنهادات ترویجی بـرای صادرکننـده پرداختـه شـده اسـت.

پیشنهادات و توصیه های ترویجی برای صادرات خرما

۱- سـلیقه و خواسـت مصـرف کننـده اهمیـت ویـژه دارد. صـادرات عرضــه محــور نمــیتوانــد ارزش متناســب بــا هزینــه فرصــت خــود را پیدا کنــد و لازم اســت کــه صــادرات بــه شــکل تقاضــا محــور بر اســاس ســؤال اساسـی اقتصـادی «بـرای چـه کسـی؟» صـورت گیـرد. بـرای ذکـر نمونه انــدازه، شــکل بســته بنــدی و حتــی نــوع خرمــای مــورد مصــرف بــرای کشــورهای مختلــف متفــاوت اســت و نیــاز اســت کــه صادرکننــده قبــل از اقــدام بــه صــادرات از وجــود تقاضــای کافــی در مــورد محصول اطــلاع کســب کنــد و متناســب بــا ســلیقه ، ترجیحــات و نیــاز متقاضــی در بــازار هــدف؛ انتخــاب نــوع و رقــم محصــول، ســورت، بســته بنــدی و فــراوری را انجــام دهــد.

۲- صـادرات محصـولات بسـته بنـدی شـده عللاوه بـر ایجـاد ارزش افــزوده بیــش تــر صــادرات، منجــر بــه ســود بیــش تــر صادرکننــده مــی شــود. عـلاوه بــر آن مــی توانــد مســئله فســاد پذیری محصــولات کشـاورزی را کنتـرل کنـد و قـدرت چانـه زنـی صادرکننـده را در مقابـل خریـداران افزایـش دهـد ؛ همچنیـن احتمـال رقابـت قیمتـی را کاهـش دهــد. مزیــد بــر آن امــکان برندســازی بهتــر میســر مــی شــود و صادرکننــده مــی توانــد بــا تمایــز محصــول خــود، بــه ســود بیــش تــر دســت پیــدا کنــد.

۳- زمانبنــدی عرضــه توســط صادرکننــده الزام اســت بــه دقــت رعایــت شــود. صادرکننــده بایــد اطــاع کافــی داشــته باشــد کــه از ارســال بــار تــا عرضــه بــه واحدهــای متقاضــی در کشــور هــدف چنــد روز طــول خواهــد کشــید. همچنیــن در زمــان عرضــه محصــول؛ قیمــت بــازار، تقاضــای مصــرف کننــدگان و میــزان عرضــه ســایر عرضه کننــدگان چقــدر اســت تــا بتوانــد از عرضــه همزمــان در قیمــت هــای پاییــن، ســود بیــش تــری حاصــل کنــد.

۴- رعایــت ضوابــط و مقــررات فنی صادرات بخصــوص در محصوالت کشــاورزی و غذایــی از الزامــات اساســی صــادرات در جهــان کنونــی اســت. صادرکننــده بــرای داشــتن یــک صــادرات موفــق بــه کشــور هــدف بایــد عــاوه بــر اطلاع داشــتن از ایــن مقــررات و ضوابــط فنـی تــا حــد امــکان از رعایــت آن مطمئــن شــود. رعایــت نکــردن ضوابــط و مقــررات فنــی صــادرات منجــر بــه برگشــت بــار و ضــرر صادرکننــده مــی شــود. در نتیجــه یکــی از مــواردی کــه بایــد در تدویــن سیاســت و اسـتراتژی صادرکننـده بـه طـور مشـخص دیـده شـود ضوابـط و مقـررات فنـی در کشـور هـدف بـا ذکـر جزئیـات اسـت. بــه عنــوان مثــال چنانچــه کشــور مقصــد بــرای صــادرات خرمــا کشــور آلمــان یــا هــر یــک از کشــورهای اتحادیــه اروپــا باشــند ایــن کشــورها در دو بخــش، حداقــل شــرایط عمومــی و اختصاصــی واردات خرمــا را ذکــر کــرده انــد. حداقــل کیفیــت، حداقــل تحمــل، ذکـر نــام کشــور مبــدأ محصــول و آلــوده نبــودن بــه عوامــل بیمــاری زا و آفــات، فســادناپذیری محصــول و پوســیدگی در میــوه و …. از مــواردی اســت کــه مدنظــر کشــور وارد کننــده قــرار دارد.

۵- صادرکننـدگان در ایـران بـه دلیـل مشـکاتی از قبیـل کمبـود نقدینگـی و همچنیـن عدم همـکاریهای تجاری با یکدیگـر در صادرات دچـار رقابـت قیمتـی میشـوند و خود اقدام به قیمت شـکنی بـازار جهتفروش آنی محصول می کنند. با توجه به فسـادپذیری کالاهای کشـاورزی، ایـن شـرایط تنگنـای بیـشتـری برای صـادرات ایـن محصـولات ایجاد مـیکند. تشـکیل کنسرسـیوم هـای صادراتی بـرای ادغـام مقیاس های کوچـک و غیراقتصـادی صـادرات و جلوگیـری از رقابـت هـای قیمتـی در بازارهـای صادراتـی، تحـت عنـوان یـک برند ملی مسـیر صـادرات را تسـهیل مـیکند بـه نحوی کـه موجب افزایـش رقابت پذیـری و حضور پایـدار در بازارهـای هـدف میشـود. بنابراین تشـکیل کنسرسـیومهایصادراتـی منجـر بـه افزایش سـود صادرکنندگان می شـود.

۶- ایجـاد زنجیـره تأمین صادراتی بـزرگ مقیاس بـرای ثبات تولید ، صـادرات و جلوگیـری از شـوک هـای تولیـد بـه صـادرات (تفاهـم نامه صادرکننـدگان بـرای تعییـن، تحقق حجـم و کیفیت معیـن محصولات صادراتـی بـا برنامـه زمانبنـدی شـده) کـه در قالـب قـرارداد، بـا مزارع صادراتـی در داخـل کشـور بـرای تأمیـن محصـولات کشـاورزی مـورد نظـر صـورت گیرد منجـر به حـل بسـیاری از مشـکات صادرکنندگان مـیشـود. ایـن راهکار مبتنـی بر تقاضای بازار هدف اسـت و متناسـب با آن گسـترش می یابـد. همچنین ریسـک صادرکننـده را در بخش های زیـادی کاهـش مـیدهـد و یا از بین مـیبرد. این ارتبـاط مؤثر همچنین باعـث کاهـش نیـاز به سـرمایه در گـردش میشـود و با توجه بـه این که بـازار هـدف در مسـئله غذا نیـاز به عرضه باثبـات دارد اعتمـاد بیش تری بـه یـک زنجیره فنـی و تخصصی اسـت. در نتیجـه از دو کشـور مبدأ و هـدف ایـن نـوع عرضـه مـورد حمایـت قـرار مـی گیـرد و ایجـاد برندسـازی ممکـن خواهد شـد. از نمونه های موفق زنجیـره عرضه میتوان بـه برند دستچیده اشـاره کرد کـه سهم قابل توجه ایی از تولیدمحصولات کشاورزی میهنمان را در اختیـار دارد.